شکاف لب و کام
شکاف لب و کام یک نوع ناهنجاری در ناحیه صورت و دهان است که در اوایل بارداری و در حالی که کودک در رحم مادر در حال رشد است رخ می‌دهد. قسمت‌های مختلف صورت نوزاد به طور جداگانه در اوایل بارداری رشد می‌کند و سپس به یکدیگر پیوند می‌خورند. چنانچه برخی از این قسمت‌ها به درستی به هم متصل نشوند، نوزاد با شکاف لب با کام متولد خواهد شد.
| دوره نقاهت | 1 هفته |
| نوع بی حسی | موضعی |
نحوه ایجاد شکاف لب یا کام
شکاف لب و کام یک جدایی فیزیکی از دو طرف لب فوقانی است و به صورت یک شکاف باریک یا گسترده در تمام لایه‌های لب بالایی ظاهر می‌شود. این جداسازی می‌تواند شامل خط لثه یا کام باشد. شکاف کام شکاف یا باز شدن در سقف دهان است. شکاف کام می‌تواند کام سخت (قسمت جلوی استخوانی سقف دهان) و یا کام نرم (قسمت نرم پشت سقف دهان) را درگیر کند و می‌تواند با شکاف لب همراه باشد.
شکاف لب و شکاف کام می‌تواند در یک یا دو طرف دهان ایجاد شود. از آنجا که لب و کام به طور جداگانه توسعه می‌یابند، ممکن است شکاف لب بدون شکاف کام، شکاف کام بدون شکاف لب، یا هر دو شکاف لب و شکاف کام با هم وجود داشته باشد (نقصی که بیشتر اتفاق می‌افتد).
علل ایجاد شکاف لب و شکاف کام
در بسیاری از موارد علت به وجود آمدن شکاف لب یا کام ناشناخته است و نمی‌توان از ایجاد آن جلوگیری کرد. بسیاری از محققان در این زمینه معتقد هستند که شکاف‌ها به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی به وجود می‌آید. چنانچه فردی در خانواده این مشکل را داشته باشد، با احتمال بیشتر نوزاد تازه متولد شده می‌تواند دچار شکاف لب یا کام باشد.
در برخی موارد در اثر استفاده دارو توسط مادر در دوران بارداری مانند دارو‌های ضد تشنج، دارو‌های ضد آکنه مانند رکوتان و دارو‌های درمان سرطان می‌توانند از علل پیدایش شکاف لب یا کام باشند. شکاف لب یا کام علاوه بر این ممکن است در نتیجه قرار گرفتن در معرض ویروس‌ها یا مواد شیمیایی در زمانی که جنین در رحم رشد می‌کند، رخ دهد.
سایر عواملی که می‌توانند در ایجاد شکاف مؤثر باشند عبارتند از:
- کمبود ویتأمین (اسید فولیک)
- سیگار کشیدن در دوران بارداری
- سوء مصرف مواد
مشکلات داشتن شکاف لب و کام
۱. مشکلات خوردن با جدا شدن یا باز شدن در کام
مواد غذایی و مایعات می‌توانند از دهان به داخل بینی منتقل شوند. خوشبختانه بطری‌ها و نوک پستان‌های مخصوص کودک که به جریان مایعات به سمت پایین معده کمک می‌کنند، موجود است. کودکان مبتلا به شکاف کام ممکن است نیاز به پوشیدن کام دست ساز داشته باشند تا به آن‌ها در تغذیه مناسب کمک کند و تا زمانی که درمان جراحی انجام شود، از تغذیه کافی برخوردار شوند.
۲. عفونت گوش یا کم شنوایی
کودکان مبتلا به شکاف لب یا کام بیشتر در معرض خطر عفونت گوش هستند زیرا بیشتر مستعد تجمع مایع در گوش میانی هستند. ادامه این عفونت‌ها موجب کاهش شنوایی می‌شود. به همین منظور برای جلوگیری از این اتفاق از یک لوله مخصوص برای تخلیه مایع در پرده گوش استفاده می‌شود.
۳. مشکلات گفتاری
شکاف لب یا کام در کودکان موجب می‌شود تا صدای کودکان به خوبی منتقل نشده و صدا ممکن است صدای بینی به خود بگیرد و درک گفتار را با مشکل روبرو کند. مشکلات گفتاری در همه کودکان بروز نمی‌کند و در برخی موارد با جراحی برطرف خواهد شد.
۴. مشکلات دندانی
ابتلا به شکاف لب یا کام در کودکان موجب می‌شود تا آن‌ها بیشتر مستعد ابتلا به تعداد بیشتر از حد متوسط حفره شوند و همین امر باعث می‌شود تعداد دندان‌های از دست رفته، اضافه، بد شکل یا جابجا را افزایش دهد. در بسیاری از کودکان درمان‌های دندانی و ارتودنسی نیاز است.
آمادگی برای عمل و مراحل جراحی
نتایج جراحی شکاف لب و کام در اکثر کودکان رضایت بخش بوده و بعد از عمل زندگی طبیعی و نرمالی دارند. آمادگی برای عمل می‌تواند در بهبود نتایج مؤثر باشد. در نتیجه سن مناسب کودک در بهتر شدن نتیجه مهم است.
چه کسی کودک مبتلا به شکاف لب یا کام را درمان می کند؟
با توجه به زیاد بودن مشکلات مورد ارتباط با شکاف لب و کام، معمولاً تیمی از پزشکان و متخصصان در مراقبت از این کودکان مشارکت دارند. اعضای تیم شکاف لب و کام عبارتند از:
- جراح پلاستیک به منظور ارزیابی و انجام جراحی
- متخصص گوش، حلق و بینی برای ارزیابی مشکلات شنوایی و در نظر گرفتن گزینه‌های درمانی برای مشکلات شنوایی
- جراح دهان و دندان برای تغییر مکان بخش‌های فک بالا در صورت نیاز
- متخصص ارتودنسی به منظور صاف کردن تغییر موقعیت دندان‌ها
- دندانپزشک برای مراقبت‌های معمول دندان
- آسیب‌شناس گفتار به منظور ارزیابی مشکلات گفتار و تغذیه
- گفتار درمانگر برای همکاری در جهت بهبود گفتار با کودک
- شنوایی سنج برای نظارت و ارزیابی شنوایی
- روانشناس برای حمایت از خانواده و ارزیابی هرگونه مشکل
- متخصص ژنتیک برای کمک به والدین و یا بیماران بزرگسال
تیم پزشکی مرکز درمانی کلینیک زیبایی ماه، متشکل از تمامی افراد ذکر شده با یکدیگر همکاری می‌کنند تا بر برنامه مراقبتی را برای رفع نیاز فردی هر بیمار ایجاد کنند.
درمان شکاف کام و لب
برای انجام عمل، کودک تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد. سپس جراح پلاستیک با توجه به شکاف برش‌هایی را در سقف دهان و لب ایجاد می‌کند تا بتواند بافت‌های مجاور را بهم متصل کرده و شکاف را از بین ببرد. شکاف لب بسته به میزان ترمیم مورد نیاز ممکن است به یک یا دو عمل جراحی نیاز داشته باشد. جراحی اولیه معمولاً تا زمانی که نوزاد سه‌ماهه است انجام می‌شود.
جراحی شکاف کام به منظور ترمیم آن اغلب به چندین جراحی در طول ۱۸ سال نیاز دارد. اولین جراحی برای ترمیم کام معمولاً در ۶ تا ۱۲ ماهگی نوزاد انجام می‌شود. در این مرحله یک کام عملکردی ایجاد می‌شود تا مایع موجود در گوش میانی را کاهش دهد و به رشد مناسب دندان‌ها و استخوان‌های صورت کمک می‌کند.
در برخی موارد ممکن است کودک مبتلا به شکاف لب و کام در ۸ سالگی به منظور پر کردن خط لثه بالایی، نگهداری از دندان‌های دائمی و تثبیت فک بالایی نیاز به پیوند استخوان داشته باشند. حدود ۲۰ درصد از کودکان مبتلا به شکاف کام برای بهبود گفتار احتیاج به جراحی‌های بیشتر دارند.
مرحله بعدی در جراحی کودک دارای شکاف لب و کام، هنگامی است که دندان‌های دائمی رشد کرده و برای صاف کردن آن‌ها نیاز به بریس است. علاوه بر این برای بهبود ظاهر لب و بینی، بستن دهانه‌های بین دهان و بینی، کمک به تنفس، تثبیت و تنظیم مجدد فک و ترمیم نهایی اسکار‌های باقیمانده ار جراحی اولیه ممکن است جراحی‌های دیگری نیز انجام شود تا زمانی که ساختار صورت به طور کامل توسعه یابد.
راه‌های پیشگیری از ابتلای نوزاد به شکاف لب
پس از تولد نوزادی با شکاف لب و کام، والدین به طور قابل درکی در مورد احتمال داشتن فرزند دیگر با این بیماری نگران هستند. در حالی که بسیاری از موارد شکاف لب و کام قابل پیشگیری نیستند اما می‌توان با رعایت موارد زیر میزان ابتلا را کاهش داد:
- انجام مشاوره ژنتیک قبل از بارداری
- مصرف ویتأمین‌های مورد نیاز دوران بارداری
- عدم استفاده از دخانیات و مواد الکلی
کلام پایانی
شکاف لب و کام یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دهانی است که غالبا در نوزادان تازه متولد شده رخ می‌دهد. ایجاد یک بریدگی کوچک در قسمت رنگی لب یا جداشدن کامل لب بالایی به سمت بالا و داخل بینی از نشانه‌های ابتلای کودک به شکاف لب یا کام است.
این بیماری می‌تواند در یک طرف یا هر دو طرف دهان ایجاد شود. علاوه بر این می‌تواند بر لثه‌ای که دندان‌ها از آن بیرون آمده‌اند هم تأثیر بگذارد. کلینیک زیبایی ماه با استفاده از تجهیزات مدرن و پیشرفته و هم چنین تیم پزشکی مجرب و متخصص یکی از مراکز درمانی معتبر تهران برای درمان شکاف لب یا کام شناخته شده است.
